Pælingar um álver

Hrafnhildur Una Þórðardóttir

Álverið á Hafursstöðum hefur verið á vörum margra undanfarna mánuði og eru skoðanir manna misjafnar. Umræðan um þetta málefni síðasta sumar var í þá átt að ég hélt að þetta væri klappað og klárt og að fyrsta skóflustungan væri á næsta leiti. En þegar ég fór að kynna mér málið nánar komst ég að því að svo er ekki raunin.

Þetta verkefni er að mínu mati á algjöru byrjunarstigi, allavega út frá umhverfislegu sjónarmiði. Ekki er búið að gera fullnægjandi umhverfismat til þess að sjá hvort að landið og lífríkið í kring geti í raun tekið á móti því mikla áreiti sem þess háttar iðnaður myndi valda. Ekki er búið að gera neinar rannsóknir á jarðfræðilegum aðstæðum í landi Hafursstaða og gróðurfarsrannsóknir hafa ekki farið fram. Meta þarf hvort styðjast eigi við vothreinsun eða þurrhreinsun við losun loftmengunarefna en vothreinsun þýðir að mengunarefni eru losuð út í sjó á meðan þurrhreinsun losar í loft. Aðalbjörg Birna Guttormsdóttir, teymisstjóri hjá Umhverfisstofnun, segir að báðar þessar aðferðir geti haft neikvæð áhrif á umhverfið en meta þurfi hvor verði skaðminni út frá aðstæðum við Hafursstaði.

Nýlega fengu Samtök sveitafélaga á Norðurlandi vestra 30 milljón króna styrk frá fjárlaganefnd til þess að nota til rannsókna á svæðinu. Hvað þessar rannsóknir leiða í ljós veit ég ekki en ég get ímyndað mér að það verði eitthvað á þessa leið: „Ályktað var að álverið myndi hafa umtalsverð jákvæð áhrif á samfélagið en áhrif á aðra umhverfisþætti yrðu allt frá því að vera óveruleg í að vera nokkuð neikvæð“ (samanber mat á umhverfisáhrifum frá öðrum álverum t.d. Fjarðaáli og álverinu á Bakka). Vitað er að þetta álver myndi hafa góð áhrif á samfélagið, fleiri íbúar, peningar til sveitarfélaganna og margt annað. Þetta er fallegur draumur eins og atvinnuástandið er hér á svæðinu en erum við virkilega tilbúin að láta það vega meira en áhrifin á náttúruna yrðu „allt frá því að vera óveruleg í nokkuð neikvæð“

Þessi úthlutun er að mínu mati einkennileg. Á sama tíma fær Skaftárhreppur engan styrk frá fjárlaganefnd til þess að koma í veg fyrir það mikla sandfok sem mun eiga sér stað þar í sumar og næstu árin vegna Skaftárhlaups síðasta haust, með þeim afleiðingum að svifryksmengun á svæðinu verður hátt yfir heilsufarsmörkum. Ég verð að spyrja, hvar er forgangsröðunin?

En það sem er mér efst í huga í sambandi við þetta allt saman er hvaðan öll þessi orka á að koma, eins og staðan er í dag er ekki til nægileg umframorka í landinu til þess að framfleyta álveri sem þessu. Hörður Arnarsson, forstjóri Landsvirkjunnar sagði fyrir tveimur árum í sambærilegu máli að virkja þyrfti á ný ef fara ætti í slíkar framkvæmdir.

Að nýta orkuna frá Blönduvirkjun sem best með því að nýta rafmagnið í heimabyggð er alveg góð og gild hugsun, en Blönduvirkjun ein og sér framleiðir ekki nóg af rafmagni til þess að framfleyta þessu álveri. Hvaðan á líka orkan að koma sem orkan frá Blönduvirkjun hefur hingað til verið notuð í? Það er engin lausn falin í því að vera alltaf að virkja og virkja og ganga endalaust á landið. Upp komu þær hugmyndir að virkja jökulárnar í Skagafirði við Skatastaði til þess að knýja þetta álver en nýlega var lagt til að Skatastaðavirkjanir C og D verði settar undir verndarflokk svo ekki sé hægt að virkja þær. Viljum við virkilega sjá sömu breytingar verða á umhverfinu í Skagafirði og urðu þegar Blanda var virkjuð?

Við mannfólkið þurfum að hætta að koma fram við jörðina eins og hún sé hótel og fara að hugsa um hana sem heimili. Það er engin þerna sem kemur og þrífur upp eftir okkur skítinn og skiptir út þeim hlutum sem við erum búin að skemma. Gjörðir okkar hafa ekki einungis áhrif á okkur mennina heldur allt lífríkið á jörðinni. Það er því margt sem þarf að ígrunda áður en framkvæmdir á álverinu hefjast og vona ég að þið, samsveitungar mínir, veltið málinu aðeins fyrir ykkur áður en þetta álver verður að veruleika.

Hrafnhildur Una Þórðardóttir, nemandi í Vist- og umhverfisfræði við Menntaskólann á Akureyri