Eilífð í sjónmáli :: Ævintýraferð Sölva Sveins um Nepal

Bókarkápa Eilífð í sjónmáli – Ævintýri í Nepal 2012.

Nú fyrir jólin kom út smákver Sölva Sveinssonar þar sem hann segir frá ævintýraferð til Nepals fyrir tíu árum síðan. Bókin er 146 bls., glæsilega hönnuð og prýdd fjölda litmynda. Feykir fékk góðfúslegt leyfi til að birta einn kafla úr bókinni þar sem hægt er að finna alldjúpa tengingu við Skagafjörð því fararstjóri ferðafélaganna hélt búddíska minningarathöfn um Sigríði frá Djúpadal, mömmu Eiríks, Nönnu, Siggu og Guðrúnar Rögnvalds, en Guðrún var einmitt með í ferðinni.

Mánudagur 22. október 2012

Ég sef órólega í þessari hæð, rumska nokkuð oft, hjartað slær hraðar en í rúminu heima. Með sínum hætti á þetta rætur í huggróinni íhaldssemi sem einkennir menn á góðum aldri og sofa best í eigin rúmi: „Drýpur af hússins upsum erlent regn, / ókunnir vindar kveina þar við dyr.“ þannig orti Jón Helgason prófessor um söknuð fremur en heimþrá en hér er engin rigning, hvað þá söknuður eða heimþrá og alls konar vindar blása annars staðar því utan við rúðurnar er alveg blankalogn. Fjórðungi bregður til fósturs, segir máltæki, og ég vil bæta öðru við: villist hugur á framandi velli.

Við vöknuðum í myrkri og götuljós eru engin í Ghorepani en útiljósker á einstaka húsi. Við sáum út um gluggann göngumenn með ennisluktir í einfaldri röð paufast í myrkrinu eins og námamenn í brekku. Ég dett þá allt í einu inn í Kvöld í ljósturninum eftir Gyrði Elíasson: kápan á þeirri bók er eftir Sigurlaug bróður hans, þar er maður með ennislukt að lesa bók í myrkrinu. Spurningin er þá hvort bækur upplýsi menn? Gengju þeir bókarlausir í svartnætti?

Allir hótelgestir hér í þorpinu eru á sömu næturgöngu: upp á Poonhill fyrir sólarupprás. Allt þetta fólk með skriðljós í hendi eða á enni rifjar síðan upp með mér eina ljóðið sem ég hef ort og birt á prenti. Ég var sex ára skáld. Tildrögin voru þau að ég fékk vasaljós í jólagjöf sem var með þrjár rafhlöður í röð og býsna langt. Ég var stoltur af þessu ljósfæri og orti af því tilefni:

Það dimmir á Sauðárkróki
og hvergi eru ljós
því að allir eru úti með vasaljós.

Ég er ekki frá því að gagnrýnendur hefðu sagt að höfundur væri mjög efnilegur og „mikils væri af honum að vænta“; þetta ljóð væri „skrifað“ af mikilli einlægni; nú er lenska að segja að ljóð séu skrifuð en ekki ort. Kannski eru mörg þeirra bara „skrifuð“ eins og ljóðið mitt en ekki „ort“ eins og mér þótti á vori ævinnar. Ég segi stundum ég hafi hætt á toppnum.

Ógleymanleg með öllu er sólaruppkoman á Poonhill
sem smám saman gyllir Dhaulagiri (8.173 m).
Það er einmitt þarna sem eilífðin er í sjónmáli. Kaldhömruð
jökulþil og blásvört hengiflug eru engu öðru lík. Ljósm.: S.S.

Eitthvað örlítið fengum við að borða fyrir gönguna en við vorum stirðleg í anddyrinu því allir voru kappklæddir, í ullarbrók undir vatnsheldum buxum og með lukt á enni; við minntum á geimfara að undirbúa geimsvif í loftleysu. En okkur hitnaði fljótt á göngunni og við örkuðum í einum rykk alla leiðina; stönsuðum þó við miðasölu, því að ferðalangar þurfa að reiða fram fé til þess að ganga á Poonhill. (Mér varð hugsað til Gullfoss, Geysis, Dimmuborga, Látrabjargs, Ásbyrgis, Dettifoss, Skaftafells…). Uppi á Poonhill voru nokkur hundruð manns. Hæðin ber réttnefni: Trjátopparnir eru allt í kring, greniskógurinn teygir sig mót skýjum og þó skemur en fjöllin. Einungis bláber hæðin og kragi kringum toppinn er skógarvana.

Þarna uppi er nokkurra hæða turn barinn saman úr bjálkum með pöllum á öllum hæðum, og þar stóð maður við mann um það leyti sem blánaði við sjónarrönd en við dreifðum okkur um hæðina sem er vel gróin; búddísk bænaflögg strengd milli trjáa, mörg upplituð og trosnuð í endann af gnauði vinda. Kaffi og önnur hressing er til sölu í skúrgarmi og náðhús í enn lélegri skúr litlu neðar og einungis alhraustustu menn skyldu hætta sér þar inn. Risafjöll bar við himin hálfan sjóndeildarhringinn og á sínum tíma reis sól í austri og ljómaði um veröld alla og víst eru þessi augnablik með öllu ógleymanleg.

Enginn fjallahringur í víðri veröld er eins stórfenglegur. Dhaulagiri, meira en 8 km hár, rís hvítur upp úr fjallaklasa sem er litlu lægri, Nilgiri North er næstur (7.061 m), þá Tilicho (7.134 m), Annapurna I er nær og Annapurna South, Gangapurna blasir við og síðan Annapurna III (7.555 m), Machapuchare, Annapurna IV (7.525 m) og lengst til hægri í fjarska er Annapurna II (7.937 m). Smám saman lýsir sólin upp þetta feiknalega svið, sést fyrst á efstu eggjum Dhaulagiri en skríður svo niður kaldhömruð jökul- og hamraþil um leið og hlýnar á vanga hér neðra.

Þetta er vissulega hátign ljóss, lita og skugga! Kliður fer um mannskapinn og myndavélar starfa án afláts; smellirnir minna vissulega ekki á fuglakliðinn í Drangey á Jónsmessunótt en með sínum hætti eru þeir jafnhljómmiklir af því að krafan um þögn er svo rík í nánd þessara fjalla. Víst væri vænna að vera hér einn með sjálfum sér og eilífðinni en því er ekki að heilsa.

Á Poonhill. Norbu fararstjóri undirbýr búddíska
bænastund fyrir Sigríði Jónsdóttur frá Djúpadal.
Hann hafði látið útbúa bænaflögg með nafni hennar.
Ljósm.: Jóhannes K. Sólmundsson.

Þarna áttum við ógleymanlega minningarstund um Sigríði frá Djúpadal. Norbu fararstjóri hafði undirbúið hana og stýrði henni með Guðrúnu, dóttur hennar, en Norbu er vígður í Búddafræðum. Að hætti búddatrúarmanna hafði hann látið útbúa bænaflögg sem henni voru helguð og nafn hennar áritað. Hann kveikti í ótal reykelsisstöngum sem hann útbýtti meðal okkar en síðan fór hver og einn með bæn í hljóði, við lögðum blóm að bænaflöggum og stungum reykelsi í jörð, sungum síðan Ástarfaðir himinhæða, Blessuð sértu sveitin mín og fórum með Faðirvor. Þetta var falleg athöfn í sólskini, stundin hrífandi og eftirminnileg. Ég held að allir hafi tárast.

Eftir margvíslega myndatöku héldum við niður fjallið, ennisljós í vasa og nú var okkur vel heitt; síðar nærbuxur fullkomlega óþarfar í morgunsólinni; við vorum kannski eins og í kafarabúningum í sólbaði ef líkja má göngumönnum við sóldýrkendur: göngulagið verður svo stirðbusalegt þegar fólk er í þykkum klæðum. Við tókum hraustlega til morgunverðar, fengum góðan hafragraut, egg o.fl. En síðan hófst gangan niður. Framundan var 1.700 m lækkun, þar af var að minnsta kosti ein Esja eða hálfönnur í tröppum; í leiðsögubók sá ég að frá Ghorepani og niður í dal væru 3.700 þrep og rifjaði upp nafn á eldgömlum krimma sem ég las í æsku: 39 þrep og ég er löngu búinn að steingleyma!

Helgi fararstjóri, Kristín, Ingigerður og Norbu
á spjalli undir stagi þar sem geitakjöt er þurrkað
í sólinni. Ljósm.: Jóhannes K. Sólmundsson

Leiðin lá gegnum mörg smáþorp og víða var verið að slátra klauffénaði, enda er diwali hátíðin í hámarki. Tveir karlar voru að gera til sauðarkrof, annars staðar breiddu menn dúk yfir kropp af einhvers konar nautpeningi, að okkur sýndist miðað við horn sem lágu þar; grasflötin blóðlituð og trjábútur sömuleiðis sem hefur verið lagður undir háls dýrinu fyrir höggið; hlýtur þó eiginlega að hafa verið sauðfjárkyns því hindúar borða alls ekki nautakjöt og kynnu þó slátrarar að hafa verið búddatrúar en viljað bæta sér í munni. Bali hálffullur af blóði stóð á flötinni og innyfli við húsvegg. Í einum stað sátu konur í lótusstellingu að skera kjöt á fjöl á gólfi.

Á öðru býli var búið að hluta vöðva hálfvegis í sundur en hékk þó saman í um það bil hálfs meters lengjum og voru þannig hengdir út á snúru til þerris. Í veðurblíðunni blakti þvottur víða á stagi eða lá breiddur á vegg, litskrúðugar barnaflíkur áberandi. Á nokkrum stöðum voru konur að gera húsum sínum eða stétt til góða: í fötu eða vaskafati voru þær með blautan leir og neru honum í veggi, á þök, í holur á stétt. Karlarnir víðs fjarri en börn á 
stjákli heima við.

Um síðir komum við í gististað, Tikhedunga. Þar ráða búddistar ríkjum og Norbu fararstjóri styrkir trúbræður sína; hér niðri er hindúasiður ríkjandi og búddistar með sínum hætti eins og litbrigði í skóginum og draga þó dám af meirihlutanum. Konur lögðust í jógaæfingar en við karlar fengum okkur Everest og létum niðurferð á 3.700 tröppum líða úr fótum; það er kannski alls engin jógaæfing en með vissum hætti „andskotans puð öfugu megin“ eins og einhver sagði: það er ekki bara á brattann að sækja, það er líka niður sömu hæð að ganga og reynir á aðra vöðva en uppstigið.

Hér var fín veisla í kvöld og kveiktur varðeldur. Einn burðarmaðurinn okkar sló trommu taktfast og drengirnir dönsuðu og um síðir öll hjörðin og eldurinn logaði glatt. Líkamstjáning er sameiginlegt tungumál, skrokk-esperantó.

Áður birst í 45. tbl. Feykis 2022.