Fúin viðhorf frambjóðandans

Það eru fúin verkfærin sem Teitur Björn Einarsson reynir að handleika í  grein sinni í Feyki á dögunum. Upp úr töskunni tínist eitt og annað gamalkunnugt s.s. slagorðin um aðför að landsbyggðinni, niðurrif, skattaáráttu og vanþekkingu á lögmálum í greininni. Allt er þetta harla aumkunarvert og hittir Teit og kumpána hans í Sjálfstæðisflokknum illilegast fyrir sjálfa.

Sviðin jörð – meira af svo góðu?
Teitur dregur ekkert af sér, stekkur upp á afturlappirnar til að verja kerfi sem lagt hefur byggðarlögin eitt af öðru í rúst, skilið eftir sviðna jörð. Þetta kerfi sem komið hefur samfélögum sem ættu að standa honum nærri á vonarvöl, rænt íbúana bjargræðinu, hneppt þá í gíslingu fyrirtækja sem sum hver skeyta hvorki um skömm né heiður utan lands sem innan. Þessum öflum kemur Teitur Björn til varnar af öllum mætti. Finnst íbúum á þessu landssvæði svona málflutningur sannfærandi og boðlegur? Hverra erinda gengur frambjóðandi sem trúir á þessa hugmyndafræði? Eru það hagsmunir og velferð almennra íbúa og byggðarlaga sem Teiti eru efstir í huga? Er hann kannski fremur með hugann við ofsagróða fámennrar hagsmunaklíku? Hann þekkir söguna. Þurfa landsmenn fleiri varðmenn af hans tagi á Alþingi? Ég held ekki.

Fyrirlitning á hagsmunum byggðanna
Bábiljur Teits eru margar og allar af sömu sort. Einlægni hans og trúarleg vandlæting leynir sér ekki, en er um leið grátbrosleg þegar hann spyr hversu langt Samfylkingin ætli að ganga gegn byggðum landsins. Í hvaða heimi lifir Teitur Björn? Þekkir hann ekkert til aðstæðna á landsbyggðinni og á hverju hefur gengið. Byggðir hafa hrunið, fólk hefur flæmst í burtu frá rótgrónum sjávarútvegsbæjum þar sem fiskurinn er spriklandi skammt undan landi. Samþjöppunin hefur verið stórfelld og nýliðun nánast ómöguleg, hinir stóru bara orðið stærri og stórfelldur ábati fallið æ færri í skaut. Nær er að spyrja; hversu lengi ætlar Sjálfstæðisflokkurinn að styðja og ýta undir þau öfl sem eru nú að verki, sem engu mannlífi eira og hafa gróðahyggjuna eina að markmiði.

Grænland, með fullri virðingu
Aðstæður eru mismunandi eftir greinum sjávarútvegs, stærð og umfangi. Afkomutölur og fjárfestingar út um hvippinn og hvappinn tala hins vegar sínu máli. Eigendur sjávarútvegsfyrirtækja hafa fengið rúmlega 100 milljarða í hreinan arð á innan við áratug.

Enginn deilir um að ábatasamur rekstur er forsenda fyrir uppbyggingu og framförum. Krafa samfélagsins er hins vegar sú að sanngjarn hluti auðlindarentunnar skili sér til innviða samfélagsins, s.s. heilbrigðiskerfis, skólakerfis, vega- og hafnagerðar. Það var rauði þráðurinn í grein minni þar sem ég benti á leið Grænlendinga. Á Grænlandi er það skýrt og ekki véfengt að þjóðin á auðlindina og krafan er einbeitt um að hún skili þjóðinni umtalsverðum tekjum. Þar lýkur samlíkingu við grænlenska kerfið.

Viðsnúningur fyrir byggðirnar
Samfylkingin berst fyrir réttlátum og sanngjörnum breytingum svo skapa megi viðsnúning fyrir byggðirnar, opna fyrir nýliðun og eðlilegt rekstrarumhverfi í þágu sjávarbyggða. Þetta útmála skoðanasystkin Teits og hann sjálfur sem hreint niðurrif og ógn.

Viðhorf og stefna Samfylkingarinnar er skýr og málefnaleg. Það er réttlætismál að fólkið í landinu fái að njóta arðsins sem eign þess á fiskveiðiauðlindinni skapar og að þjóðin fái fullt verð fyrir veiðileyfin. Þann arð gætum við notað til að efla okkar nauðsynlegu og fjölbreytilegu innviði.

Við Íslendingar erum sem betur fer rík af auðlindum. Mörg lönd í sömu stöðu glíma hins vegar við bölvun auðlindanna, spillinguna og það gerum við líka. Hér á landi birtist hún helst í því að stórútgerðir ausa fé í stjórnmálamenn og núverandi ríkisstjórnarflokka til að reyna að tryggja sérhagsmunina auk þess sem þær halda úti dagblaði sem talar þeirra máli. Auðlindin hefur verið að safnast á fárra hendur og dæmi eru um óeðlileg völd stórútgerða í samfélaginu. Slíkt ástand er ekki í hag almennings.

Óréttlætið á kostnað sjávarbyggða
Þótt margt hafi tekist vel í sjávarútvegi hér á landi þá vantar enn nauðsynlegan þátt. Það vantar réttlætið og fullvissuna um að samfélagið allt njóti nægilega góðs af auðlindanýtingunni. Auðlindanýting er ekki sjálfbær til lengri tíma nema hún leiði til jafnvægis þriggja þátta; umhverfisáhrifa, efnahagsáhrifa og samfélagsáhrifa.

Við höfum nú þegar tekið tvö skref af þessum þremur við stjórn fiskveiða. Kvótakerfið var sett á af umhverfisástæðum, til að vernda nytjastofnana og það var áhrifaríkt skref. Það olli hins vegar misrétti milli kynslóða nýrra og eldri útgerðarmanna og hamlaði nýliðun. Nokkrum árum síðar var framsal kvóta heimilað af efnahagslegum ástæðum og það hefur leitt til hagræðingar í greininni. Sú aðgerð hefur hins vegar víða haft neikvæð samfélagsleg áhrif. Með sölu kvóta er mögulegt að kippa í einni svipan megin stoðum undan heilu byggðalögunum eins og dæmin sanna. Fólkið í sjávarbyggðunum hefur fórnað öllu sínu við hagræðinguna en ágóðinn að mestu runnið til einkaaðila.

Virkjum markaðslögmálin – tryggjum nýliðun
Samfylkingin hefur lengi talað fyrir útboði á aflaheimildum. Sú aðgerð ein og sér færir samfélaginu réttlátari hlut í auðlindaarðinum og gerir nýliðun í greininni mögulega. Til þess að ná sátt um hvernig veiðigjöld eru ákvörðuð og tryggja að auðlindinni sé ekki úthlutað á undirverði, liggur beinast við að nota markaðinn til að ákveða verðið. Svigrúm innan kerfisins verður meira með tilboðsmörkuðum sem veitir best reknu fyrirtækjunum aukin tækifæri hvort sem þau eru gömul eða ný. Í útfærslu útboðsleiðar er auðvelt að taka tillit til byggðasjónarmiða, koma í veg fyrir samþjöppun og virða sérstöðu minni útgerða. Mikilvægt er að taka viðráðanleg skref í áföngum og ef rétt er á málum haldið leiðréttir útboðsleiðin óréttlætið.

Rétt er að minna á að kvótaútboð á vegum einkaaðila í sjávarútvegi hefur verið heimilt í áratugi. Kvótinn þar er seldur hæstbjóðenda og verðið er því miður himinhátt. Ástæðan er fyrst og fremst mikil eftirspurn og lítið framboð og verðið svokallað jaðarverð. Uppboðsgjaldið á þessum markaði rennur allt í vasa kvótaþega en ekki til þjóðarinnar. Ef við bætum við það framboð er líklegt að nýliðar og kvótalitlar útgerðir geti fengið kvótann á mun lægra og réttlátara verði en nú býðst. Og afraksturinn rennur til þjóðarinnar.

Sveitarfélögn skipta máli
Með því að sveitarfélög fái aukna hlutdeild í arðinum t.d. í gengum sóknaráætlun landshluta, gætum við styrkt stöðu þeirra til uppbyggingar með hugviti heimamanna.

Útboð tryggir fullt verð fyrir sjávarauðlindina. Útgerðarmenn þyrftu þá ekki lengur að treysta á að stjórnmálamenn ákveði veiðigjald sem er þeim þóknanlegt. Þannig getum við náð nauðsynlegri sátt um sjávarútvegsmál. Fólkið í landinu fengi notið arðsins af auðlindinni til uppbyggingar í sveitarfélögunum og til almennrar velferðar.

Þessa sanngjörnu og heilbrigðu leiðir leggjum við jafnaðarmenn á borðið og viljum ræða við liðsmenn Teits Björns og félaga. Miðað við forherðingu undanfarinna missera er ólíklegt að á þeim bæjum þyki þetta spennandi kostir. Hingað til hafa nefnilega fáir setið við veisluborð þar sem ekkert réttlæti hefur ríkt. Því verður að breyta.

Guðjón S. Brjánsson
alþingismaður

 

Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá.

Feykir áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg.

Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.

Fleiri fréttir