Sjö varnarlínur Bændasamtakanna

Í gær kynntu Bændasamtökin með formlegum hætti varnarlínurnar sjö sem samtökin halda á lofti vegna viðræðna stjórnvalda við ESB. Haldinn var fréttamannafundur í Elliðahvammi og síðar um daginn komu sendiherrar ESB-ríkjanna, ásamt Noregi, í Bændahöllina til fundar við bændur. Við sama tilefni var kynnt ný bók Stefáns Más Stefánssonar lagaprófessors sem hann skrifaði að beiðni samtakanna. Bókin heitir "Landbúnaðarlöggjöf  Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins". Þar eru varnarlínurnar jafnframt í viðauka. Hún verður í sölu frá og með deginum í dag og kostar kr. 2.490 kr.

Nauðsynlegt er að tryggja hagsmuni íslensks landbúnaðar, að mati Bændasamtaka Íslands, komi til aðildar Íslands að Evrópusambandinu. Samtökin telja mikilvægt að hagsmunir bændastéttarinnar verði metnir í heild og með hliðsjón af byggðasjónarmiðum, neytendamálum og fæðuöryggi.

Varnarlínur BÍ eru félagsleg ákvörðun íslensku bændastéttarinnar. Þær eiga uppruna sinn í málefnalegri vinnu sem fjöldi bænda hefur komið að. Umræða um afstöðu bænda til aðildar að Evrópusambandinu hófst af fullum krafti haustið 2009. Varnarlínur Bændasamtakanna  voru til umræðu og afgreiðslu á tveimur búnaðarþingum. Eftir síðasta búnaðarþing fór fram kynning og umræða á aðalfundum aðildarfélaga, sem um 600 bændur sóttu. Varnarlínur BÍ hafa einnig verið kynntar á almennum bændafundum og góð samstaða hefur myndast um þær meðal bænda. Í framhaldi af ályktun búnaðarþings 2011 voru varnarlínur BÍ kynntar sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra sem hefur lýst fullum stuðningi við afstöðu bænda.

Bændasamtökunum er ljóst  að markmið varnarlínanna falla misvel að grunnreglum Evrópusambandsins og erfitt getur verið að ná þeim.

Réttur Íslands til að vernda heilsu manna, dýra og plantna
•          Í aðildarviðræðum verði tryggt með skýrum og varanlegum undanþágum að innflutningsheimildir fyrir dýr og dýraafurðir verði ekki rýmkaðar frekar, frá því sem þær verða þegar lög (nr. 143/2009) um innleiðingu á matvælalöggjöf ESB hafa öðlast gildi að fullu.

•          Frjáls innflutningur dýra mun leiða til fjölgunar dýrasjúkdóma, sem kosta ríkið og dýraeigendur mikla fjármuni. Einnig mun útflutningur hrossa, sem byggist að miklu leyti á heilbrigði þeirra, geta beðið hnekki. Með frjálsum innflutningi dýra verður hreinræktun íslenskra búfjárstofna einnig stefnt í voða, en þessir stofnar eru erfðaauðlind, sem Ísland er skuldbundið til að varðveita.

•          Bændasamtökin krefjast þess einnig að Ísland hafi áfram heimild til að banna innflutning á ákveðnum tegundum gróðurhúsaplantna, skógarplantna og villtra plantna. Margir skaðvaldar og plöntusjúkdómar sem hafa almenna útbreiðslu í viðskiptalöndum okkar en hafa ekki enn borist hingað. Það skýrist af landfræðilegri einangrun landsins og hlutfallslega ungri ræktun á mörgum innfluttum tegundum skógarplanta.

Frelsi til að styrkja landbúnað og innlendan úrvinnsluiðnað

•          Ekkert land eða landssvæði innan ESB er jafn strjálbýlt og Ísland. Það er allt norðan 63. breiddargráðu og aðeins 15% af flatarmáli þess er rækanlegt land. Komi til aðildar krefjast Bændasmtökin að fullt tillit verði tekið til sérstöðu landsins í aðildarsamningnum og ekki horft til fyrri fordæma. Ísland og íslensk stjórnvöld hafi því áfram fullt frelsi frá reglum og stefnu ESB til að styrkja landbúnað og innlendan úrvinnsluiðnað með fjárframlögum úr ríkissjóði.

•          Bændasamtökin vilja að svigrúm verði til þess að tryggja stöðu byggða, sem byggja á landbúnaði og úrvinnslu afurða hans, þannig að hún verði ekki verri en fyrir aðild. Lágmarkskrafa samtakanna er að ríkisstyrkir verði a.m.k. með sama hætti og fyrir aðild og svigrúm verði fyrir sérstakar aðgerðir til að verja íslenska búvöruframleiðslu vegna smæðar innlenda markaðarins.

Heimild til að leggja tolla á búvörur frá löndum ESB

•          Komi til aðildar að ESB vilja Bændasamtökin að íslensk stjórnvöld hafi áfram heimild til að leggja tolla á búvörur frá löndum ESB, sem skuldbindingar okkar innan WTO gefa svigrúm til. Hagsmuna íslensks landbúnaðar verði gætt í hvívetna vegna smæðar markaðarins og fjarlægðar frá hinum eiginlega innri markaði ESB.

•          Íslenski matvörumarkaðurinn er örmarkaður. Stærð hans má jafna við smáborg í Evrópu. Ef kemur til stórfellds innflutnings á búvörum kemur evrópsk jaðarframleiðsla til með að keppa við íslenska kjarnaframleiðslu. Afurðir með stuttan framleiðslutíma, hátt hlutfall breytilegs kostnaðar við framleiðslu og gott geymsluþol munu fyrst finna fyrir samkeppni af þessu tagi. Þetta á við um egg, blóm, kartöflur og fleiri garðyrkjuafurðir. Sama mun gilda um osta sem hafa mikið geymsluþol og hafa minna rúmmál en mjólk og aðrar fljótandi afurðir. Fyrir fjársterka aðila er auðvelt að ryðja innlendri framleiðslu af markaði með undirboðum á erlendri jaðarframleiðslu á tiltölulega stuttum tíma.

Réttur til að tryggja félagslega stöðu og afkomu bænda

•          Bændasamtökin leggja áherslu á að tryggt verði að aðild að ESB raski ekki áætlunum bænda sem hafa fjárfest á undanförnum árum í framleiðslutækjum og greiðslumarki. Bændur hafa byggt bú sín upp í góðri trú og í samræmi við gildandi stefnu stjórnvalda í landbúnaðarmálum, sem m.a. birtist í búvörusamningum.

•          Bændur hafi áfram heimild til þess að beita sér sem heildarsamtök og grundvöllur þeirra til tekjuöflunar verði tryggður.

Ísland verði skilgreint sem eitt svæði með hliðsjón af landbúnaði

•          Komi til aðildar að ESB kemur svæðaskipting landsins með tilliti til landbúnaðar ekki til greina að mati Bændasamtakanna. Þau vilja að stuðningur við landbúnaðinn sé sá sami um allt land og leggja áherslu á að í aðildarsamningi verði landið varanlega skilgreint sem eitt svæði með tilliti til ríkisstyrkja og styrkja úr Evrópska tryggingarsjóðnum fyrir landbúnað sem fjármagnar markaðsskipulagið og Evrópska landbúnaðarsjóðnum til þróunar landbúnaðarhéraða.

Réttur til sjálfbærrar nýtingar hlunninda og eðlilegra varna gegn rándýrum og meindýrum

•          Bændasamtökin vilja að réttur bænda til sjálfbærrar nýtingar hlunninda og eðlilegra varna gegn rándýrum og meindýrum verði ekki skertur við aðild að ESB. Landbúnaður er byggður upp á nýtingu náttúrugæða, ekki aðeins grasnytja heldur einnig veiði í vötnum, ám og sjó, nytjum fugla, fjöru og sjávar.  Á sama hátt er rík hefð fyrir skipulegum aðgerðum til að halda náttúrulegum skaðvöldum s.s. ref, mink og vissum fuglategundum í skefjum. Nauðsynlegt er að tryggja að þessari aldalöngu hefð verði ekki raskað.

Eignarréttarlegri stöðu bænda og landeigenda verði ekki raskað og aðgengi að góðu ræktunarlandi tryggt

•          Komi til aðildar ESB leggja Bændasamtökin áherslu á að eignarréttarlegri stöðu bænda og landeigenda verði ekki raskað. Tryggt verði að fjármagn, ótengt landbúnaði, raski ekki aðstöðu til framleiðslu landbúnaðarafurða. Aðildarsamningur má ekki valda því að gerðir ESB raski réttindum landeigenda til ráðstöfunar og nýtingar jarða sinna umfram það sem íslensk stjórnvöld kjósa, óháð aðild.