Smábátasjómenn óttast um afkomu sína eftir að dragnótaveiðar voru leyfðar á ný

Mynd: Dragnótabátur að veiðum í Skagafirði. Mynd: Elvar Már Jóhannsson.

Tímabundið ákvæði um bann við veiðar með dragnót, sem komið var á á árunum 2010 til 2013, féllu úr gildi á nokkrum svæðum fyrir Norðvesturlandi frá 1. nóvember sl. Megin rökin fyrir banninu voru þau að friða innri hluta flóa og fjarða fyrir veiðum með dragnót og auka friðun grunnslóðar fyrir dregnum veiðarfærum og jafnframt mæta kröfum heimaaðila um verndun lífríkisins og skipulag hafsvæða. Dragnótabátum er því heimilt að veiða á ný, án landfræðilegra takmarkana, á Hrútafirði, Miðfirði, Húnafirði og Skagafirði.

Með opnun dragnótaveiða inn í botn Skagafjarðar segja smábátasjómenn á svæðinu að fótunum sé undan þeim kippt. Drangey, smábátafélag Skagafjarðar, hefur unnið að því hörðum höndum að fá sjávarútvegsráðherra, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, til að framlengja bannið en enn án árangurs. „Á aðalfundi Drangeyjar í haust var þessari opnun alfarið hafnað og óskað eftir því að um varanlega lokun yrði að ræða,“ segir Steinar Skarphéðinsson, formaður félagsins. Segir hann mikið hafi verið reynt til að fá bannið framlengt m.a. með liðsinni Svf. Skagafjarðar. „Við byrjuðum strax í haust á því að skrifa bréf til sveitastjórnarinnar og biðja hana að mótmæla þessu í gegnum byggðarráð og atvinnunefnd. Svo erum við búnir að skrifa ráðuneytinu bréf,“ segir Steinar. Hann segir að með afléttingu bannsins sé fótunum kippt undan smábátaútgerðinni, sérstaklega á Hofsósi.

Byggðarráðið tók málið fyrir snemma í október og styður smábátasjómenn í baráttu sinni. Í bókun ráðsins segir m.a. „Byggðarráð Sveitarfélagsins Skagafjarðar mótmælir harðlega ákvörðun ráðherra um afléttingu friðunar á hluta Skagafjarðar fyrir dregnum veiðarfærum s.s. dragnót og leggst gegn breytingum á takmörkunum við notkun veiðarfæra við veiðar samkvæmt krókaaflamarki. Sveitarfélagið harmar að ekki hafi verið tekið tillit til umsagnar sveitarfélagsins sem send var frá sveitarfélaginu þann 13. október sl. og ítrekað þann 31. október sl. Byggðarráð skorar á ráðherra að endurskoða ákvörðun sína og óskar eftir fundi með ráðherra vegna málsins hið fyrsta.“

Í mikilli óþökk heimabáta

Hjálmar Höskuldur Hjálmarsson, varaformaður Drangeyjar, er einn þeirra sem gert hefur út frá Hofsósi. Hann telur að náttúran ætti að fá að njóta vafans þar sem línuveiðar séu mjög náttúruvænn veiðiskapur. M.a. segist hann hafa tekið saman skýrslu um olíunotkun hjá sér gagnvart aflamagni síðasta vetur og fengið út að olíunotkunin var rétt um 2% þ.e. 20 lítrar á tonnið af afla upp úr sjó. „Ef þetta er ekki umhverfisvænar veiðar, hvað er það þá?“ spyr Hjálmar.

Hann segir að dragnótaveiðar, innan fyrrum bannsvæðis, komi í veg fyrir að hægt sé að veiða nokkuð á því svæði með línu. „Þarna var ég með aflaverðmæti upp á tæpar 15 milljónir og 80 þúsund í olíukostnað.“ Hann segist hafa farið einn túr utan línu síðasta vetur og það hafi verið lélegasti túrinn. „Þetta eru gríðarlegir hagsmunir fyrir þessa heimabáta og nú er búið að kippa þessum grundvelli undan þeim eftir að svæðið var opnað,“ segir Hjálmar og telur einsýnt að sjálfhætt verði hjá honum að stunda línuveiðar við óbreytt ástand. Hann gerir þá ráð fyrir því í framtíðinni að reyna fyrir sér á grásleppu og strandveiðum einhversstaðar í burtu. Hann bendir á að engir bátar í Skagafirði stundi dragnótaveiðar heldur séu það einungis aðkomubátar. „Þetta er í mikilli óþökk heimabáta og virðist vera enn ein aðferðin til að rústa þessum smábátum,“ segir hann.

Þurfum að róa lengra

Jónas Einarsson gerir út bátinn Þorgrím SK – 27 frá Hofsósi. Hann segir þetta koma illa við alla smábátasjómenn við fjörðinn. „Þetta kostar það að við þurfum að róa lengra, eitthvað útfyrir eyjar. Það fæst ekkert eftir að þeir eru búnir að skrattast á þessu hér fyrir innan,“ segir hann og finnst að dragnótabátarnir hefðu getað látið sér nægja að vera á sömu slóðum og fyrr, þ.e. fyrir utan línu. „Það voru allir sáttir með það. Við vorum aldrei að agnúast út í það.“ Jónas segir að smábátarnir séu það litlir að ekki sé farið á þeim mikið út fyrir eyjar á haustin og veturna. „Svo höfum við líka verið inn í firðinum á ýsu og þeir hirða það allt upp og klára. Það hefur sýnt sig í gegnum tíðina þegar hefur verið opið inn í fjörðinn að það þarf ekki að spá í önnur veiðarfæri á eftir,“ segir hann.

Aðspurður um hvað verði um sjósókn hjá honum komi bann við dragnótaveiðum ekki til með að vera sett á á ný, segir hann það á eina leið: „Það er ekkert annað en það að ég verð að hætta þessu. Það er örugglega líkt komið á með fleirum.“

Fullyrðingum út í loftið

Landssambands smábátaeigenda segir í bréfi til atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytis, dagsett 11. október sl., að sú skoðun sé ríkjandi meðal sjómanna við Húnaflóa, Skagafjörð og Seyðisfjörð að gegndarlaus sókn dragnótar í stærsta fiskinn, dýrmætan hrygningarfisk, hafi valdið því að ekki komust á  legg árgangar þorsks eins og nú sé raunin.  Einkum átti þessi mokstur sér stað á Hrútafirði, Miðfirði, Húnafirði og Skagafirði, eins og segir í bréfinu.

Samtök dragnótamanna hafa, eðli málsins samkvæmt, fagnað brotthvarfi bannsins og segir  Friðrik G. Halldórsson, einn stofnenda samtakanna, í þættinum 200 mílur á Mbl.is, að öll gögn sem fram hafa komið styðji þeirra málstað. „Ég hef enn ekki séð eitt einasta gagn sem styður málstað smábátasjómanna,“ segir Friðrik við blaðamann Mbl. og bætir við að hafa beri í huga að umræddar lokanir hafi ekki byggt á málefnalegum sjónarmiðum varðandi umhverfisáhrif veiðanna eða vernd lífríkis, og vísar til fyrirliggjandi skýrslna og álits Hafrannsóknastofnunar. Segir hann smábátasjómenn kasta fram fullyrðingum út í loftið, sem ekkert sé á bak við.

Ófaglegar forsendur

Bjarni Jónsson, forstöðumaður Náttúrustofu Norðurlands vestra, segir að sjávarútvegsráðherra styðjist við fremur fátækleg gögn við ákvörðun sína um að opna Skagafjörð og fleiri svæði aftur fyrir dragnótarveiði eftir sjö ára friðun fyrir slíkum veiðarfærum. Að mestu sé stuðst við gamla skýrslu eða greinargerð frá starfsmönnum á Hafrannsóknastofnun þar sem dregnar voru ályktanir og settar fram fullyrðingar á litlum sem engum gögnum, sem ekki fái staðist, samkvæmt álitum þriggja óháðra sérfræðinga sem á sínum tíma voru fengnir til að leggja á hana mat. Einn þeirra sérfræðinga er Sigurður Guðjónsson núverandi forstjóri Hafrannsóknastofnunar. Nýjustu og vönduðustu rannsóknir sem gerðar hafa verið á áhrifum dragnótaveiða á Skagafirði og fjallað er um í tveimur skýrslum, fóru fram 2011 og 2013 á vegum Náttúrustofu Vestfjarða, Biopol, Líffræðistofnunar Háskólans og fleiri aðila. Samkvæmt þeim virðast dragnótarveiðar hafa haft neikvæð áhrif á m.a fjölda skeldýra og fjölbreytileika botndýra, og þannig geta afleiðingarnar orðið keðjuverkandi áhrif á fiska og vistkerfið í heild.  Niðurstöður þessara rannsókna virðast ekki hafa ratað á borð ráðherra fremur en álit óháðu sérfræðingana. Bjarni telur að það þurfi að framkvæma frekari rannsóknir til að fá óyggjandi niðurstöður í þessu máli og telur að sönnunarbyrðin hljóti að liggja hjá þeim sem haldi því fram að slíkar veiðar með dragnót séu skaðlausar áður en friðun sem þessari sé aflétt. Ekkert slíkt liggi fyrir í dag miðað við fyrirliggjandi rannsóknir og álit óháðra vísindamanna.

Bjarni segist ekki geta annað en tekið undir sjö ára gamalt sérfræðiálit núverandi forstjóra Hafrannsóknastofnunar og fleiri aðila sem afgreiddu þá greinargerð Hafrannsóknastofnunar, sem dustað hefur verið rykið af nú til að rökstyðja opnun á innsta hluta Skagafjarðar fyrir dragnót, sem ómarktæka.  Greinargerð sem hafði að geyma safn ályktana sem virðast ekki eiga sér stoð í rannsóknagögnum.

„Ótækt er að ráðherra rökstyðji ákvörðun sína í svo afdrifaríku og umdeildu máli á svo óvissum og ófaglegum forsendum. Nýta eigi önnur og betri gögn sem fyrir liggja í ráðuneytinu til að reifa málið, koma þeim í hendur ráðherra ef það hefur ekki enn verið gert og taka tillit til sjónarmiða þeirra sem hlut eiga að máli,“ segir Bjarni.

Áður birst í 42. tbl. Feykis.