"Þetta er bara eins og hver önnur della"

Repjurækt hefur líklega ekki verið reynd norðan heiða fyrr en Knúti Arnari Óskarssyni datt í hug að prófa hana á landi sínu að Ósum á Vatnsnesi. Knútur tók þátt í verkefni sem Siglingamálastofnun stóð fyrir og snerist um repjurækt til framleiðslu á lífrænni olíu fyrir íslenska fiskiskipaflotann. Skýrsla um verkefnið kom út árið 2010 og segir Knútur hana bæði góða og gagnlega. Hann telur að ræktun af þessu tagi eigi eftir að vaxa hér á landi með tíð og tíma, en í dag stundi íslenskir bændur hjarðbúskap ólíkt kollegum sínum t.a.m. í Danmörku.

„Ég tók þátt í tilraunaverkefni hjá Siglingamálastofnun í sambandi við ræktun á repju. Ég hafði séð viðtal við Jón Bernódusson sem stýrði þessu verkefni og þar sem ég hef áhuga á jarðrækt og landnotum hafði ég samband við Jón og hann tók mig inní verkefnið,“ segir Knútur. Verkefnið fór af stað 2009 og því er raunar lokið. Þetta var frumkvöðlaverkefni á Íslandi en áður hafði olíurepja ekki verið ræktuð hér á landi og ekki vitað hvort hún lifði íslenskan vetur af.

„Það má svo sem segja að þetta sé aðeins á undan sinni samtíð. Þessi landbúnaður sem við rekum hérna er hjarðbúskapur, við erum með hross, kindur og kýr, en hefðin fyrir jarðrækt er kannski ekki mjög sterk á Íslandi,“ segir Knútur. Repjurækt víða erlendis er stóriðnaður og Evrópusambandið styrkir hann heilmikið að sögn Knúts, sem telur að hérlendis væri ekki hægt að lifa á því í dag að vera jarðræktarbóndi, þó hann trúi því að sá tími muni koma.

„Þessi vitneskja er mjög mikils virði, því að í framtíðinni getum við ræktað okkar eigin olíu ef við viljum. Með hækkandi olíuverði í framtíðinni á þetta eftir að koma. Þetta er ekki verri afurð hérna en erlendis.“ Olíuna má einnig sía og nota til manneldis og hægt er að búa til úr henni bíódísel. „Til helminga má nota hana á gamla Fergusoninn og allar grófari díselvélar. Einnig mætti framleiða eigin rafmagn á bílinn sinn með því að vera með rafal eða „genarator.“

Knútur segir að reyndar sé olían ekki aðalafurðin heldur „kakan“ eða hratið sem til fellur þegar fræin eru pressuð. Sjálfur nýtir hann hratið sem fóður fyrir kýrnar hjá sér og blandar því saman við kornið. „Kakan,“ eða repjuhratið, er í raun og veru háprótein. Það jafnast nú ekki á við fiskimjöl í próteini, en ef þú ert að rækta korn fyrir mjólkurkýr þá vantar próteinhlutann, þannig að með því að rækta repju þá geturðu orðið nánast sjálfbær um fóður.“ Hann segir fóðurköggla úr repjuhrati flutta inn fyrir fiskeldi.

Knútur hefur haldið ræktuninni áfram í smáum stíl eftir að verkefninu lauk og ræktar nú repju á um 3-4 hekturum lands til eigin nota. Hann fer með uppskeruna í þurrkun í gamla Vallhólma í Skagafirði. Repjuhálmur er enn ein afurðin og hentar vel til brennslu. Með hálmbrennara má brenna hálm til að hita upp heitt vatn og leggja þannig hitaveitu. Sjálfur kveðst Knútur ekki hafa prófað það og segist ekki hafa farið út í neinar stórar fjárfestingar samfara ræktuninni. Fjárfestingin felist raunar í fræinu og áburði auk þess sem hann á litla repjupressu.

Knútur segir að sáð hafi verið vetrar-tvíærri repju, sem sáð er seinnipartinn í júlí og þá fer hún af stað en stoppar, og þarf að lifa veturinn af, þar til næsta vor. Þá fer hún í blómgun og akrarnir verða heiðgulir. Eftir blómgunina myndar repjan belgi sem eru fullir af fræjum og akrarnir taka brúnan lit. Belgirnir verða stökkir og þegar þeir eru þresktir með þreskivél brotnar fræið úr. Því á uppskeran sér ekki stað fyrr en eftir ár frá sáningu. Á Suðurlandi er þó verið að prófa hvort uppskera fæst eftir eitt sumar. Knútur segir að í áðurnefndri tilraun hafi komið á óvart hversu vel gekk að rækta á Vatnsnesi og raunar hafi menn ekki haft trú á þessu vafstri hans.

„Svo er þetta bara della í mér, sumir eru að gera við gamla bíla en ég hef áhuga á landnotum og tilraunastarfsemi sem tengist þeim,“ sagði Knútur að lokum.