Strjúgur í Langadal :: Torskilin bæjarnöfn

feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Aðsendar greinar, Vestur-Húnavatnssýsla 06.11.2022 kl. 19.05
Strjúgsstaðir í Langadal í A-Hún. „Upp undan bænum er Strjúgsskarðið. Eftir því rennur lækur, sem kallaður er Strjúgsá.“ (Örnefnaskrár Strjúgsstaða, Bólstaðarhlíðarhr., A-Hún.). Í vefriti Árnastofnunar segir að örnefnin Strjúgshólma, Strjúgshjalla, Strjúgsgil, Strjúgsfoss, Strjúgshaug, Strjúgstjörn og Strjúgsnibbu sé þar einnig að finna og bent á að í öllum tilfellunum tengjast örnefni með strjúg- ám eða lækjum með einum eða öðrum hætti: „Strjúgsár eru þrjár talsins, Strjúgshylur einn og um Strjúgsgil rennur Strjúgsgilslækur. Hugsanlegt er að í strjúgi sé varðveitt orð sem merkt hefur upphaflega eitthvað í líkingu við 'streyma' eða 'renna' og upphaflega sé Strjúgur árheiti.“
Strjúgsstaðir í Langadal í A-Hún. „Upp undan bænum er Strjúgsskarðið. Eftir því rennur lækur, sem kallaður er Strjúgsá.“ (Örnefnaskrár Strjúgsstaða, Bólstaðarhlíðarhr., A-Hún.). Í vefriti Árnastofnunar segir að örnefnin Strjúgshólma, Strjúgshjalla, Strjúgsgil, Strjúgsfoss, Strjúgshaug, Strjúgstjörn og Strjúgsnibbu sé þar einnig að finna og bent á að í öllum tilfellunum tengjast örnefni með strjúg- ám eða lækjum með einum eða öðrum hætti: „Strjúgsár eru þrjár talsins, Strjúgshylur einn og um Strjúgsgil rennur Strjúgsgilslækur. Hugsanlegt er að í strjúgi sé varðveitt orð sem merkt hefur upphaflega eitthvað í líkingu við 'streyma' eða 'renna' og upphaflega sé Strjúgur árheiti.“

Strjúgur í Langadal sem svo er nú skrifað og framborið, nálega af hverjum manni. Landnáma varpar ljósi yfir nafnið. Einn af sonum Evars, er „bjó í Evarskarði“ (ekki vita menn nú hvar Evarsskarð er, en líkur má færa fyrir því, að það muni vera það sem nú er kallað Litla-Vatnsskarð), var „Þorbjörn strúgr“ ; . . . Véfröðr sonur Evars „gerði bú at Móbergi enn Þorbjörn strúgr á Strúgsstöðum“ (Ldn. bls. 136).

Ekki verður nákvæmlega ákveðið hvenær nafnið hefir styzt í Strúgr, en fyrir

1390 hefir það orðið, því þá er Hamri fyrir vestan Blöndu eignaður „torfskurður á Strúgi“ (DI. III. 457). Og eftir þetta verður Strúgs-staða-nafnsins tæplega vart í fornskjölum. Á hinn bóginn hefir ávalt verið ritað Strjúgr (ekki Strjúgur) a.m.k. fram á 16. öld (DI. V. 220). Annars er það kynlegast um þetta nafn, að altaf mun hafa rofað fyrir rjetta nafninu, Strjúgsstaðir, þótt notuð væri aðeins styttingin í ræðu og riti (sbr. Þórður á Strúgi). Samnefni hefi jeg ekki getað fundið, nema örnefnið Strjúgsklett í heimalandi Helgafells vestra (Safn II. B. bls. 305). Fornyrðið Strúgr þýðir ofstopa, hroka o.s.frv. og er töluvert þekt í fornritum. Snorri Sturluson notar orðið í Háttatali sínu, sbr. þetta, síðast í 25. erindi:

, …. …. ….

Strúgs kemur í val veiga,
vín kalla ek þat, galli.

(Sn,-E.bls.315. Strúgsgalli = dramb (ofdrykkjan eykur dramb) = vínið (sbr. Lex. Poet. bls. 541).

 

Alf Torp telur þetta orð runnið af germ. orðrótinni strug þ.e. „vera stinnur“, sæ. stru = hefndargjarn (A. T. Nyn. Etyml. Ordb. bls. 729. Vafamál að orðið tíðkist í nýíslenzku eins og Torp segir).

Jeg verð að benda á, það, um bæði þessi nöfn Auðkúlu og Strúg, að hefði Landnáma ekki verið til frásagnar um uppruna nafnanna, hefði aldrei verið hægt að fá vissu um Strjúgsstaðanafnið. Jafnvel sú tilgátan sem hitt hefði „naglann á höfuðið“, hefði aldrei orðið annað en tilgáta.

Rannsóknir og leiðréttingar Margeirs Jónssonar

Til baka

Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá.

Feykir áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg.

Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.

Fleiri fréttir

  • Katrín og Unnur Valborg við undirritun samningsins. MYND AF VEF SSNV

    Samningur undirritaður um styrk til tækniaðstöðu á Hvammstanga

    feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla 26.04.2024 kl. 19.01 oli@feykir.is
    SSNV og Húnaþing vestra hafa undirritað samning vegna styrks til uppsetningar á tæknimiðstöð í anda FabLab smiðju í samfélagsmiðstöð í Félagsheimilinu á Hvammstanga að upphæð 10.500.000 kr. Fram kemur í frétt á síðu SSNV að verkefnið snýst um að koma upp nýsköpunar-, viðgerða- og þróunaraðstöðu fyrir íbúa á svæðinu, sem og aðstöðu fyrir félagsstarf.
    Meira
  • Frá Hofsósvelli. MYND AF VEF RÚV

    Valið vekur furðu vestan Þverárfjalls

    feykir.is Skagafjörður, Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla 26.04.2024 kl. 11.20 oli@feykir.is
    Heimasíða RÚV flytur fréttir en þar mátti í morgun sjá athyglisverða og skemmtilega úttekt á fótboltavöllum landsins. Þar eru nefndir til sögunnar fótboltavellirnir á Sauðárkróki og á Hofsósi þó svo að þeir ágætu vellir hafi ekki komist í hóp tíu flottustu valla landsins. Blönduósvöllur og Sjávarborgarvöllur á Hvammstanga voru ekki nefndir á nafn í úttektinni og því leitaði Feykir viðbragða hjá Aðdáendasíðu Kormáks og þar stóð ekki á svörum en umsjónarmaður furðar sig á valinu.
    Meira
  • MYND AF AÐDÁENDASÍÐU KORMÁKS

    Atli Þór fullkomnar hóp Kormáks/Hvatar

    feykir.is Austur-Húnavatnssýsla, Íþróttir, Vestur-Húnavatnssýsla 26.04.2024 kl. 09.44 oli@feykir.is
    Síðasti dagur félagaskipta í efri deildum Íslandsmótanna í knattspyrnu var nú á miðvikudaginn. Þá bætti lið Kormáks/Hvatar við sig einum leikmanni því Atli Þór Sindrason var síðasta liðsstyrking hópsins fyrir mót.
    Meira

  • Sæluvikan að bresta á

    feykir.is Skagafjörður, Listir og menning 26.04.2024 kl. 08.34 oli@feykir.is
    „Skipulagning Sæluviku gengur vel og viðburðir eru enn að bætast við,“ segir Heba Guðmundsdóttir sem hefur veg og vanda af skipulagningu Sæluvikunnar líkt og undanfarin ár og má því mögulega kalla verkefnastjóra Sæluvikunnar. „Það verða flestir fastir liðir á sínum stað á Sæluviku og mér finnst alltaf vera metnaður og spenna fyrir því að vera með hjá þeim sem skapað hafa þá hefð að standa fyrir viðburði á Sæluviku.“
    Meira
  • Frá vinnustofunni á Hvammstanga. MYND: SSNV

    Vinnustofa um gerð loftlagsstefnu sveitarfélaga

    feykir.is Austur-Húnavatnssýsla, Vestur-Húnavatnssýsla 26.04.2024 kl. 08.32 oli@feykir.is
    SSNV stóð fyrir vinnustofu í félagsheimilinu á Hvammstanga nú í vikunni um gerð loftlagsstefnu sveitarfélaga í samtarfi við KPMG. Vinnustofan var sérstaklega fyrir Húnavatnssýslur. Góð þátttaka var á vinnustofunni og áhugaverðar umræður sköpuðust.
    Meira
Yfirlit frétta